Zamierzeniem pomysłodawców a zarazem organizatorów pierwszego Przeglądu Piosenki Prawdziwej ”Zakazane Piosenki” było uczczenie pierwszej rocznicy powstania NSZZ Solidarności oraz I Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność”. Przegląd Piosenki odbywał się w Hali Olivia, w dzielnicy Gdańsk Przymorze w dniach 20 do 22 sierpnia 1981 r. Śpiewano na nim piosenki, które wcześniej mogły być wykonywane jedynie poza oficjalnym „obiegiem”. Logo festiwalu stanowiła zaciśnięta pięść trzymająca mikrofon, autorstwa grafika Jerzego Janiszewskiego, twórcy logo „Solidarność”. Festiwal został podzielony na dwie części – konkursową i artystyczną. Każdego dnia na specjalnej karcie do głosowania, publiczność oddawała swój głos na jednego, najlepszego ich zdaniem wykonawcę wieczoru. 3 laureatów każdego dnia otrzymywało nagrody. Koncert finałowy miał miejsce dnia 4 września 1981 r. w tym samym historycznym obiekcie. Odbywał się, wieczorem, po inauguracji I Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność”.

Główną ideą Festiwalu „Zakazane Piosenki”, organizowanego z inicjatywy Macieja Zembatego i pod patronatem związku „Solidarność” była walka o prawdę i walka z wszechobecną cenzurą. Ojcami chrzestnymi festiwalu, oprócz Macieja Zembatego. byli: Maciej Karpiński, Andrzej Czeczot, Wojciech Łyżwa i Jacek Kuroń. Dyrektorem tego wydarzenia kulturalnego był Waldemar Banasik, oprawę plastyczną wykonywał Andrzej Czeczot, reżyserem całości Maciej Karpiński a producentem Wojciech Łyżwa.  Radzie Artystycznej Festiwalu przewodniczył Andrzej Wajda. Przy organizacji tego wydarzenia historycznego uczestniczyli między innymi: aktor Szymon Pawlicki, były żołnierz AK – Janusz Tołoczko, obecny prezes Video Studio Gdańsk – Marek Łochwicki oraz stoczniowcy- Marian Kołpak, Bogumił Gołąb i Ryszard Wasyluk. Biuro prasowe Przeglądu obsługiwał Adam Grzybowski i Dariusz Nowaczyk.

Wśród uczestników przeważali przedstawiciele „kultury alternatywnej”, którzy w latach 70. zostali zepchnięci z oficjalnego obiegu, do występów w klubach studenckich. Nie brakowało  też artystów, których teksty, w ramach ograniczeń cenzuralnych, nie były dostępne dla szerszej publiczności. Podczas występów usłyszeć można było piosenki nie tylko patriotyczne, ale także rockowe, bluesowe, folkowe i kabaretowe, w pełni oddające klimat tamtych dni. Udział w Przeglądzie Piosenki Prawdziwej jasno określał po której jest się stronie – władzy czy opozycji.

Wśród wykonawców zobaczyć można było m.in.: Jacka Kaczmarskiego, Antoninę Krzysztoń, Macieja Zembatego, Jacka Zwoźniaka, Marka Grechutę, Andrzeja Rosiewicza, Aleksandra Grotowskiego czy zespoły Mannam,  Dżem, Wolna Grupa Bukowina i Pod Budą. Zaproszeni artyści zgodzili się występować bez honorarium.

Gościem honorowym Przeglądu miał być Leonard Cohen. Ze względu na utrudnianie mu przez służby PRL przyjazdu nie zdołał ostatecznie dotrzeć do Gdańska.

W centralnej części sceny umieszczony został wizerunek stoczniowca wyciągającego dłoń w kierunku wiszącej nad nim pętli, przypominającej wisielczy stryczek. Po bokach powieszono karykatury kolejnych I sekretarzy KC PZPR – Bieruta, Gomułki, Cyrankiewicza, Jaroszewicza i Gierka. Jedna z ram z kirem, bez portretu, miała charakter symboliczny, przygotowana była dla ówczesnego przywódcę partii, generała Wojciecha Jaruzelskiego.

W drugim dniu festiwalu portrety przysłonięto transparentem NSZZ „Solidarność”. Na imprezę zaproszono ponad 200 dziennikarzy i 15 ekip telewizyjnych w tym zagranicznych. Wydarzenie to cieszyło się ogromnym zainteresowaniem. Sprzedano komplet biletów na wszystkie dni festiwalu. Cały dochód przekazano na konto NSZZ „Solidarność” Region Gdańsk z przeznaczeniem na cele społeczne.

Każdy dzień przeglądu rozpoczynał się „Balladą o Janku Wiśniewskim”. Niektóre z prezentowanych utworów były nacechowane dużym ładunkiem emocjonalnym, o charakterze antysowieckim i antyrządowym. Organizatorom zależało na tym, by nie stawiać żadnych ograniczeń. Każdy mógł praktycznie zaśpiewać co chciał i jak chciał. Publiczność podczas głosowania przyznawała nagrody – Złote, Srebrne i Brązowe Kneble.

Imprezę „zabezpieczały operacyjnie” cztery wydziały Komendy Wojewódzkiej MO oraz Służba Bezpieczeństwa z Gdańska. Funkcjonariusze nagrywali przebieg festiwalu, dokumentowali wszelkie wystąpienia o charakterze „antypaństwowym i antyradzieckim” oraz notowali i donosili przełożonym o wszelkich niepożądanych dla władz reakcjach publiczności. Wykorzystano też podsłuchy i kamery zainstalowane w hotelach, w których zatrzymali się goście. Funkcjonariusze SB w celu zdyskredytowania przeglądu rozkolportowali w czasie imprezy różnego rodzaju ulotki, wiersze satyryczne i plakaty.

Zainteresowanie festiwalem było na tyle duże, że drugiego dnia przeglądu pojawiły się w obiegu fałszywe bilety. Na sali przeznaczonej dla około 6 tysięcy widzów zasiadło prawie drugie tyle. Gala finałowa odbyła się dnia 4 września w dzień inauguracji  I Niezależnego Zjazdu NSZZ „Solidarność”.

Po latach Jacek Fedorowicz opowiadał o tej niezwykłej imprezie:

Wrażenie zrobiła na mnie siła i powszechność niezgody na komunizm. Niby o tym wiedziałem, ale tu mogłem to zobaczyć i usłyszeć w formie skondensowanej. A z drugiej strony rampy wyraźnie odczuwalna była przeogromna satysfakcja wykonawców, że wreszcie mogą dać publiczności to, za czym tęskniła od dziesięcioleci.

Jacek Fedorowicz

Kiedy 13 grudnia 1981 r. wprowadzono w Polsce stan wojenny, „Zakazane piosenki” stały się ponownie zakazane, do momentu pierwszego podmuchu wolności w 1989 r.

Po 20 latach od pierwszego Przeglądu Piosenki Prawdziwej, w 2001 r., w Operze Leśnej w Sopocie postanowiono uczcić to ważne kulturalne wydarzenie.

Dzisiaj, po kolejnych dwudziestu latach, Fundacja Centrum Solidarności zaprasza Państwa  do udziału w III edycji tego historycznego i kulturalnego wydarzenia. Zgłoszenie uczestnictwa i przesłanie nagrania odbywać się będzie za pomocą formularza zgłoszeniowego. Na zakończenie  konkursu odbędzie się  w Gdańsku gala laureatów konkursu.